یـــــــــا زهـــــــــــرا(س) شخصیت ائمه اطهار
|
پشینه حجاب یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواری سَوءَاتِكُم و ریشا و لباس التقوی ذلک خیر ذلک من آی اللّه لعلکم تذکرون.» اى فرزندان آدم، در حقيقت، ما براى شما لباسى فرو فرستاديم كه عورتهاى شما را پوشيده مىدارد و [براى شما] زينتى است، و [لى] بهترين جامه، [لباس] تقوا است. اين از نشانههاى [قدرت] خداست، باشد كه متذكّر شوند. سوره مباركه اعراف آيه 26 بررسی تاریخ زندگی بشر به دو طریق ممکن است : ۱) گذشته انسان را از جهت مادّی یعنی سیر تکاملی انسان رااز حیث چگونگی تولید و صنعت مطالعه کنیم . 2) گذشته انسان را از جهت رشد معنوی ، یعنی عروج و هبوط انسانها در مسیر کسب صفات متعالی ، از آغاز خلقت تاکنون در پرتو هدایتهای پیامبران خدا مورد بررسی قرار دهیم . رنسانس و انقلاب صنعتی اروپا همه چیز را دگرگون کرد و توجه بشر را از علوم عقلی به سوی علوم تجربی و حسی سوق داد و به جای فلسفه و جهان بینی الهی ، فلسفه و جهان بینی مادی را مطرح کرد و به جای اخلاق و مفاهیم با ارزش معنوی و الهی ، مفاهیم اومانیستی را مطرح کرد. در تاریخ نیز به جای بررسی و تحقیق درباره رشد معنوی انسانها ، بررسی تاریخ رشد و تکامل ابزار تولید را جایگزین کرد. امروز وقتی اسمی از تاریخ به میان میآید ، مقصود از آن تاریخ تمدن است و مقصود از تاریخ تمدن ، تاریخ ابزار و تولید و رابطه آن با انسانهاست . از اینرو ، دورههای تاریخ را بر اساس مبانی مادی نامگذاری کردهاند. حجاب ، امری معنوی و در بر دارنده حیا و عفّت انسانها است . مقصود از حجاب این است که در وجود و فطرت پیشینه حجاب زنها نیرویی است به نام حیا که او را در مقابل مردان اجنبی به عفت و پاکدامنی دعوت میکند . از آن جا که ادیان الهی منطبق با فطرت انسانها هستند ، پوشش انسانها نیز ریشه در فطرت و خواست درونی دارد. پس پوشش زن واکنش است که زنها بر اثر یک نیروی درونی و فطری به نام حیا ، در مقابل مردان اجنبی از خود نشان میدهند ؛ مثل واکنش سرخ شدن صورت انسانها هنگام خجالت . قرآن کریم میفرماید: وقتی که آدم و حوا از بهشت هبوط کردند ، به دنبال ساتری از برگ درختان میگشتند که فطری بودن پوشش را میرساند. پیشینه حجاب در گذشته آثار به جامانده از انسانهای اولیه نشانگر این است که حجاب پیشینهای به درازای تاریخ دارد و اختصاص به اسلام ندارد . نقش برجستهای که در تل العماره (در استان اسیوط مصر) موجود است و مربوط به چهارده قرن قبل از میلاد است ، تصویر ملکه «نفرتی تی» و دخترش را نشان میدهد که هر دو پوشش به تن دارند. نقش برجستهای که مربوط به چهارده قرن قبل از میلاد است ، تصویر فرعون مکاریتوس و یک زن و دخترش را نشان میدهند که هر سه ، قسمت پایین بدن را پوشانیدهاند. در تصویری از یک نقاش مصری که با توجه به اهرام سه گانه مصر ، قدمت آن به سه هزار سال قبل از میلاد میرسد ، دختران تمام بدن خود و پسران نیمه پایین بدن را پوشاندهاند. نقش برجستههای معبدهای کارناسوس در موزه بریتانیا ، کتیبه معبد زئوس موزه برلین و مجسمه کاونارنس در موزه ناپل ، همگی نشان دهنده پوشش زنان در قبل از اسلام است. در هر کدام از این موزهها مجسمه هایی از زنان با پوشش کامل وجود دارد که قدمت آنها به سه هزار سال قبل از میلاد میرسد. از این تصاویر و نقاشیها معلوم میشود که اصل حجاب قبل از ظهور اسلام بوده و اسلام تنها حدّ و مرز آن را مشخص کرده است. اسلام این عادت قدیمی را که از اعتدال بیرون بوده ، مثل بسیاری از عادات دیگر ، اصلاح و تعدیل نموده و جزء فریضه دینی قرار داده است. به گواهی تاریخ ، زنان در یونان ، روم ، مصر و ایران باستان ، به ویژه زنان شهرنشین و زنان طبقه اشراف ، خود را میپوشانیدند و از نظرها دور نگه میداشتند. در یونان، زن هنگامی که از خانه بیرون میآمد بدن و صورت خود را میپوشانید . زنان آشوری به حجاب، بدن و صورت و سر عادت داشتند. در روم شرقی (بیزانس) ، حجاب شدیدتر رواج داشت . در میان اروپائیان نیز حجاب معمول بود. در روسیه ، حجاب تا هنگام سلطنت پطرس کبیر معمول بود و در اثر مداخله وی حجاب برداشته شد . در ایران ، زنان اشراف بسیار کم از منزل خود بیرون میرفتند و سخت به حجاب عادت کرده بودند. حجاب از دیر زمان ، جزء عادات و آداب ملل متمدن جهان بوده است و اسلام آن را به صورت مناسب ، موافق با مصالح اجتماعی و حکم مذهبی قرار داده است. حجاب در عصر ابراهیم خلیل الله در کتاب مقدس تورات آمده است ابی ملک جرار ، پادشاه فلسطین ، به سارا ، زن حضرت ابراهیم علیهالسلام گفت: به ابراهیم هزار مثقال نقره دادم تا برای تو و همراهانت پرده چشم بگیرد. فرانکس ، مفسر آمریکایی تورات ، در تفسیر این آیه میگوید : ابی ملک پول بسیار به ابراهیم ، شوهر سارا ، داد تا این که برای سارا نقاب بخرد که به صورت خود ببندد و جمال خود را ، که محل خوف ابراهیم علیهالسلام بود ، از تمام سکنه آن جا بپوشاند و هر جا میرود بانقاب باشد. علت نقاب نداشتن سارا این بود که حضرت ابراهیم خلیل علیهالسلام را نمرود دوّم «بی لباس» از بابل بیرون کرد و آن حضرت نتوانست نقاب و لباس درست برای سارا همسرش تهیه کند ابی ملک ، پادشاه فلسطین ، بت پرست بود ؛ اما برای نقاب سارا ، زن ابراهیم علیهالسلام ، پول داد تا این که روی خود را از بتپرستان و غیر بت پرستان بپوشاند تا نامحرمان روی آن را نبینند. این کار ابی ملک دلالت میکند که حجاب و نقاب زنان قبل از ظهور اسلام بوده است حجاب در قوم هود حجاب در میان قوم یهود شدیدتر بود. ویل دورانت میگوید: اگر زنی به نقض قانون یهود میپرداخت ، مثلاً بی آن که چیزی بر سر داشته باشد به میان مردم میرفت ، مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه ، او را طلاق دهد. ریشه یابی کلمه حجاب علمای علم ادب و لغویون ، در کتابهای لغت ، کلمه «حجاب» را چنین معنا میکنند : «حجاب» یعنی ستر و پرده. خداوند در داستان حضرت سلیمان علیهالسلام غروب خورشید را این گونه توصیف میکند : حتی توارت بالحجاب ؛ تا آن وقت که خورشید پشت پرده مخفی شود. خداوند درباره زنان پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میفرماید: «اذا سئلتموهن متاعا فسئلوهن من وراء حجاب»؛ هرگاه سؤال یا متاعی از آنها خواستی ، از پشت پرده بخواهید. خداوند درباره مشرکان که ایمان نمیآوردند ، از قول آنها میگوید: و من بیننا وبینکم حجاب میان ما و تو حجابی وجود دارد . پس تو به دنبال عمل خود باش و ما هم برای خودمان عمل میکنیم. شایسته هیچ انسان نمیباشد که با خداوند سخن بگوید مگر از راه وحی یا پشت حجاب : «وما کان لبشر ان یکلّمه اللّه الا و حیا او من وراء حجاب. خداوند درباره پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میفرماید: اذا قرأت القران جعلنا بینک و بین الذین لا یومنون بالاخرة حجابا مستورا. خداوند در سوره مریم میفرماید: «فأتخذت من دونهم حجابا». میان خود و آنها حجاب افکند تا خلوتگاهش از هر نظر برای عبادت آماده باشد. واژه حجاب ۷ بار در قرآن آمده است و معنای آن در همه موارد چیزی است که از هر جهت مانع دیدن دیگر شود. امام علی علیهالسلام در نامهای به مالک اشتر مینویسد: فلا تطولنّ احتجابک عن رعیتک در میان مردم باش و کمتر خود را در اندرون خانه خود از مردم پنهان کن . دربان تو نباید تو را از مردم جدا کند معنای اصطلاحی حجاب اصطلاح «حجاب» در عصر ما ، به پوشش مخصوص زنان گفته میشود . اصطلاح حجاب در مورد پوشش زن ، یک اصطلاح جدید است . در قدیم ، مخصوصا در اصطلاح فقها ، کلمه «ستر» که به معنای پوشش است به کار میرفت . فقها در کتابهای صلاة و نکاح ، که متعرّض این مطلب شدهاند ، کلمه «ستر» را به کار بردهاند نه «حجاب» را ؛ چون معنای رایج و شایع ، لغتِ «حجاب پرده» است که اگر در مورد پوشش به کار برده میشود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عدهای گمان کنند که اسلام خواسته زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد ، در حالی که وظیفه پوشش که در اسلام برای زنان مقرر شده بدین معنا نیست که از خانه بیرون نروند. پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوهگری و خودنمایی نپردازند . آیات مربوط این معنا را ذکر میکند . فتوای فقها نیز مؤید این مطلب است. پس مقصود از حجاب زن در اسلام این است که زنان به جز صورت و دو دست و اعضای بدن و مواضع زینت و زیور خود را در برابر مردان بیگانه بپوشاند ، تا بدین وسیله به حفظ عفّت و شرافت خود موفق شوند. کلمه «حجاب» در اصطلاح اهل دین ، به معنای پوشش تمام زن به وسیله چادر و نقاب ، بسیار شایع است و این اصطلاح از معنای لغوی ریشه میگیرد و از آن جهت که پرده ، سبب پوشیدن هر چیز است که پشت آن قرار گیرد ، زیباییهای زن هم به وسیله نقاب و چادر مستور میگردد و پشت آن واقع میشود و فقها بدین جهت کلمه «حجاب» را در پوشش کامل زنان به کار بردهاند ؛ نه از آن جهت که زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس و زندانی باشد ، بلکه اسلام پوشش را برای زنان مقرر کرد که هنگام بیرون آمدن از خانه پشت پرده حجاب و نقاب قرار گیرد تا زیور آنان در برابر دیدگان اجانب قرار نگیرد. حجاب ، پوشش مناسب برای زنان است تا قسمتهایی که تحریک کننده غرایز مردانه است را بپوشانند و این کار به جهت ارزش و احترام زنها میباشد ، تا این که به عفاف شناخته شود و مورد آزار و اذیت افراد شرور قرار نگیرند. حجاب تکلیف شرعی زنان است. پوششِ زنان ، حکمی شرعی است. دلیل این مطلب عبارت است از: عقل کشف حجاب مستلزم مفاسد گوناگون است ، بلکه موجب گسیختن ریشه خانواده و فساد در جامعه میشود و دفعِ مفاسد ، عقلاً واجب است. سیره عملیه اقوام و قبایل مختلف از مسلمانها ، در آداب و رسوم با یکدیگر اختلاف زیاد دارند اما در مورد نماز ، روزه ، حج و حجاب اتفاق دارند . زنان مسلمان از صدر اسلام تاکنون حجاب داشتهاند . بنابر این حجاب از ضروریات دین است . و انکار آن ، انکار ضروری دین است. قرآن و مسأله حجاب و قل للمؤمنات یغضضن مِن اَبصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ماظهر منها و لیضربن بِخُمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن الا لبعولتهن.... و لایضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن.» . و بگو ای محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم به زنهای مؤمن که بپوشند چشمهای خود را و محافظت کنند عورتهای خود را و ظاهر نکنند زینتهای خود را مگر زینتهایی که قهرا آشکار است و باید بیندازند مقنعههای خود را بر گریبانهای خود و ظاهر نکنند زینتهای خود خود مگر برای شوهران.... باید نزنند پاهای خود را به زمین طوری که زینتهای پنهان آنها شود. در دوره جاهلیت ، زنان روسریهای خود را پشت سر میانداختند و قسمتی از سینه و گردن و گردنبند و گوشواره آنها آشکار میشد. با نزول این آیه ، زنان مأمور شدند روسری خود را به جلو و پیش رو بیاندازند تا اعضای مذکور پنهان شود. امام باقر علیهالسلام فرمود : قبل از نزول این آیه ، زنها روسریهای خود را به عقب میانداختند . جوانی از انصار چشمش به زنی افتاد و شیفته او شد . آن زن داخل کوچه تنگی شد . جوان که متوجه او بود ، استخوان یا شیشهای که در دیوار بود صورت او را خونی کرد و آن جوان ماجرا را به پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل کرد، این آیه نازل شد. «لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها؛» زنها نباید زینتهای خود را آشکار کنند مگر آن مقدار از زینت که معلوم است. مراد از زینت که نباید آشکار کند چیست؟ چند معنا برای زینت ذکر شده است: ۱) زینتهای پنهان و طبیعی یعنی اندام و زیبایی زن . زینتهای آشکار ، چهره و دو دست تا مچ زنها است. ۲) بعضی زینت را به معنای محل زینت گرفتهاند ، زیرا آشکار کردن خود زینت مثل گوشواره و گردنبند به تنهایی مانع ندارد و ممنوعیت مربوط محل قرار گرفتن آنهاست. ۳) بعضی زینتهای آشکار را به معنای زینت آلات گرفتهاند ، البته به این شرط روی بدن قرار گرفته باشد . طبیعی است که آشکار کردن چنین زینتی توأم با آشکار کردن اندامی است که زینت بر آن قرار دارد. معنای درست ، معنای سوم است. زنها حق ندارند زینتهایی که پنهان است آشکار سازند ، هرچند اندامشان نمایان نشود . بنابر این نشان دادن لباسهای مخصوصی که در زیر لباس یا چادر میپوشند مجاز نمیباشند و قرآن کریم از ظاهر کردن چنین زینتی نهی کرده است. «و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن.» خمر: جمع خمار به معنای پوشش است ، ولی معمولاً به چیزی گفته میشود که زنها با آن سر خود را میپوشانند . جیوب: جمع جیب به معنای یقه پیراهن است که از آن به گریبان تعبیر میشود و گاه به قسمت بالای سینه به تناسب مجاورت با آن اطلاق میشود. از این جمله استفاده میشود که زنان قبل از نزول این آیه ، روسریهای خود را به شانهها یا پشت سر میانداختند ، طوری که مقداری از سینه و گردن نمایان میشود . قرآن دستور داد زنان روسریهای خود را بر گریبان خود بیفکنند تا گردن و قسمتی از سینه که بیرون است پنهان گردد. ابن عباس میگوید : این دستور به سبب این است که سینه ، گلو ، مو و گردن زنان از دید بیگانهها محفوظ بماند. زنان نباید زینتهای خود را آشکار سازند مگر برای ۱۲ طایفه که آنها را خداوند استثنا کرده است. ۱) در این آیه ، پوشاندن چشم مقدم شده بر حفظ و پوشش، که دلیل بر اهمیت اصل حجاب است ، چون نگاه ، مقدمه فتنه است . وقتی که پوشیدن چشم از نامحرم واجب باشد ، حجاب نیز واجب خواهد بود. ۲) این آیه حدود و مرز حجاب را مشخص میکند و وظیفه پوشش زن مسلمان را روشن میکند که چگونه لباس بپوشد و اظهار زینت نکند ، مگر در صورتی که از طرف شرع اجازه داده شده است و آن در دو مورد است: الف) زینتهایی که آشکارا و معلوموار است واجب نیست بپوشاند. ب) عدهای از محارم نیز استثناء شدهاند که در این صورت نیز اظهار زینت برای زنها حرام نمیباشد. «یا ایّها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان اللّه غفورا رحیما.» ای پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بگو برای زنان و دختران و زنان مؤمنین که نزدیک کنند بر روی تمام بدنشان چادرهایشان را و این شیوه برای این است که به عفاف و نجابت شناخته شوند و مورد آزار و اذیت قرار نگیرند.(۴۰) مراد از جلابیب چیست؟ سه نظر وجود دارد : الف) پارچهای بزرگ که از روسری بلندتر است و سرو گردن و سینه را میپوشاند. ب) مقنعه و خمار (روسری) ج) پیراهن گشاد قدر جامع این است که بدن را بپوشانند. بیشتر به نظر میرسد که منظور پوششی است که از روسری بزرگتر و از چادر کوچکتر است. علامه طباطبایی رحمهالله میفرماید: کلمه «جلابیب» جمع جلباب است و آن جامهسرتاسری است که تمام بدن را میپوشاند و یا روسری مخصوص است که صورت و سر را ساتر میشود. «و اذا سألتموهن متاعا فاسئلوهن من وراء حجاب ذلک اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ»؛ هرگاه حاجتی داشته باشید که از زنان پرسشی نمایید یا متاعی بخواهید باید از پشت پرده سؤال نمایید که این کار پاکیزهتر است برای دلهای شما و دلهای آنان ـ شأن نزول: اصحاب پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم گاهی برای حوایجی که داشتند وارد خانههای پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میشدند و گاهی میشد که پیامبر تشریف نداشتند ، قهرا طرف تکلّم ، زنهای پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بود . آیه مذکور نازل شد که وقتی چیزی لازم شد از پشت پرده با آنها تکلّم کنید. ـ وجه استدلال: «این آیه اگر چه اختصاص به زنهای پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم دارد ، ولی مورد از قبیل مثال است و مانعی از شمول حکم به سایر زنها ندارد و علمای اسلام نیز حکم را منحصر به زنهای پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم و از تکالیف آنها ندانستهاند و تخصیص حکم به زنهای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هم دلیلی ندارد. پس اصحاب با فیض حضوری که نسبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم داشتند اگر استتار و حجاب زن از مرد باعث تطهیر قلوب آنها بشود باقی افراد که از فیض حضوری پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بهره نداشتند حجاب زن از مرد بیشتر موجب تطهیر قلوب آنها خواهد بود و هرچه باعث صفای قلب و صدق زبان وحسن عمل باشد امر به آن در شریعت اسلام واجب است. «و القواعد من النساء اللاتی لایرجون نکاحا فلیس علیهن جناح ان یضعن ثیابهن غیر متبرجات بزینة و ان یستغفعن خیرلهن و اللّه سمیع علیم؛» زنهای بازنشسته که میل به نکاح ندارند باکی نیست که کنار بگذارند لباسهای خود را یعنی جلباب و خمار خود را بیندازند ، البته در حالی که قصد آنها اظهار زینت و جلوهگری نباشد و اگر در حال پیری جانب عفت را نگاه بدارند برای آنها بهتر است ، زیرا خداوند شنوا و دانا است. ـ وجه استدلال: «الف و لام در القواعد به معنای التی است و متضمن معنای شرط است . لذا در خبر او «فا» واقع شده است . پس محصل معنا آن باشد که وضع بالاپوش برای زنان که از قواعد هستند و امید به ازدواج ندارند جایز است و مفهوم شرط که بالاتفاق حجت است این باشد که جایز نیست برای زنهایی که از قواعد نمیباشند و امید به ازدواج دارند ، هنگام بیرون رفتن سر اندرزهای خود را فرو نهند.» «اگر حجاب بر زنان واجب نبود پیرهزنان را رخصت به بی حجابی غلط بود و تخصیص دادن زنان پیر را به جواز عدم حجاب دلیلی است که زنان دیگر واجب است با حجاب باشند ، و الا وجهی ندارد که زنان پیر را تخصیص دهد و استثناء کند. «این تکلیف رفعش از پیرزنان ، برهان است بر ثبوت تکلیف برای زنهای جوان ، زیرا اگر همه زنها بیحجاب بودند اختصاص وضع ثیاب به قواعد از زنان بی محل بود. . «و قرن فی بیوتکن و لاتبرّجن تبرّح الجاهلیة الاولی» زنها به خانه هایشان بمانند و مثل زنهای عصر جاهلیت زیورنمایی نکنند. واژه «قرن»: یا از ریشه «قرار» است یعنی در خانههای خود بمانند و یا از ریشه «وقار» یعنی در رفتار و کردار خود باوقار باشند. واژه «تبرّج»: علامه طباطبائی رحمهالله میفرماید : تبرّج به معنای ظاهر شدن در برابر مردم است ، همانطوری که برج قلعه برای همه هویدا است. در مجمع البیان آمده است : تبرّج : ابراز کردنِ زر و زیور و موارد زینت و زیبایی است و آن گرفته شده از بُرج است. روایات: عن ابی عبداللّه علیهالسلام قال مر ابو جعفر بامرأة مُتنقِّبه و هی مُحرِمه فقال أحرِمی و أسفری و أرخی ثوبِک من فوق رأسِکِ فانک ان تنقّب لم یتغیر لونِک فعال له رجل الی این تُرخیه؟ قال تغطی عینیهما. امام صادق علیهالسلام فرمود: امام باقر علیهالسلام از زن محرمهِ نقاب دار گذشت ، به او فرمود : احرام بینداز و رویت را باز کن و لباست را از روی سرت بیاویز ، زیرا اگر نقاب بگیری رنگت تغییر نخواهد کرد. مردی عرض کرد تا کجا لباس را بیاویزد؟ امام فرمود : چشمانش را بپوشاند.
نظرات شما عزیزان:
|
|
[ طراحی : وبلاگ اسکین ] [ Weblog Themes By : weblog skin ] |